Co zawiera schemat instalacji przeciwpożarowej?

Schemat instalacji przeciwpożarowej to kluczowy element dokumentacji technicznej budynku, który pokazuje układ i współpracę wszystkich urządzeń odpowiedzialnych za wykrywanie oraz zwalczanie pożaru. To właśnie na jego podstawie projektanci, instalatorzy i służby kontrolne mogą ocenić, czy system ppoż. gwarantuje wymagany poziom bezpieczeństwa. Sprawdź, co powinien zawierać prawidłowo przygotowany schemat i dlaczego jest tak ważny.

Czym jest schemat instalacji przeciwpożarowej?

Schemat instalacji przeciwpożarowej to coś więcej niż zbiór urządzeń typu czujki, syreny czy tryskacze. To kompletna, techniczna dokumentacja, która precyzyjnie odwzorowuje strukturę, działanie i współdziałanie wszystkich elementów ochrony ppoż. w budynku.

Inaczej mówiąc: system przeciwpożarowy to zestaw elementów, natomiast schemat - jego mapa, plan czy instrukcja. Na schemacie widoczne są:

●instalacje detekcji dymu i ognia,

●systemy alarmowe i gaśnicze,

●przewody,

●centrale sterujące,

●punkty ewakuacyjne,

●strefy „chronione” itp.

Dzięki temu specjaliści od projektowania, wykonawstwa, konserwacji czy służby ratunkowe mają klarowny obraz tego, co, gdzie i jak zostało zainstalowane.

W przypadku obiektów użyteczności publicznej, przemysłowych, magazynowych czy wielorodzinnych, ale też często większych domów prywatnych, posiadanie takiego schematu to nie tylko dobra praktyka, lecz wymóg formalny i prawny. Instalacja ppoż. musi być udokumentowana podobnie jak instalacja elektryczna czy sanitarna - w momencie projektowania, budowy, odbioru lub modernizacji.

Rola schematu jest kluczowa na wielu etapach:

●podczas projektowania pomaga dobrać odpowiednie systemy do danego obiektu,

●przy montażu stanowi punkt odniesienia, by instalacja była wykonana zgodnie z planem,

●przy odbiorach i kontrolach pozwala zweryfikować, czy wykonane instalacje odpowiadają wymaganiom norm i przepisów,

●w codziennej eksploatacji i serwisowaniu zapewnia bazę wiedzy o lokalizacji urządzeń, torów kablowych czy stref dozorowych,

●a w razie rozbudowy lub modernizacji obiektu umożliwia planowanie nowych instalacji bez kolizji z istniejącymi.

W praktyce dobrze opracowany schemat to fundament bezpieczeństwa – gwarant, że system ppoż. działa tak, jak został zaprojektowany. Bez niego nawet najlepsze urządzenia mogą być bezużyteczne: istnieje większe ryzyko błędnego montażu, niewykrycia pożaru, problemów z konserwacją lub nieskutecznej ewakuacji.

Z czego składa się schemat instalacji przeciwpożarowej?

Schemat instalacji przeciwpożarowej, podobnie jak każdy profesjonalny projekt techniczny, zawiera rozbudowaną część opisową, która stanowi fundament całej dokumentacji. To właśnie tutaj projektant wyjaśnia:

●na jakich podstawach powstał projekt,

●jakie systemy zostały dobrane,

●jakie wymagania spełnia obiekt,

●jak ma działać cała instalacja ppoż. w praktyce.

Taka część opisowa jest niezbędna nie tylko dla wykonawców i inspektorów, ale także dla właścicieli budynków, służb utrzymania technicznego oraz ekip serwisowych.

Pierwszym elementem jest podstawa opracowania, czyli zestaw obowiązujących przepisów, norm i wytycznych producentów urządzeń, na których oparto projekt. Uwzględnia się tu m.in. krajowe regulacje przeciwpożarowe, wymagania techniczne dla urządzeń ppoż. oraz normy określające zasady projektowania systemów takich jak SSP czy DSO. (EHS Consulting)

Kolejny składnik to przedmiot i zakres opracowania – czyli precyzyjne określenie, czego dotyczy projekt: które systemy obejmuje, na jakich kondygnacjach, jakie pomieszczenia i instalacje wchodzą w jego zakres. Aby dokument był kompletny, musi także zawierać charakterystykę obiektu, w tym jego przeznaczenie, kategorię zagrożenia ludzi (ZL), możliwe obciążenie ogniowe, a także cechy konstrukcyjne, które mają wpływ na dobór zabezpieczeń. (EHS Consulting)

Istotnym etapem jest określenie wymaganego poziomu zabezpieczenia przeciwpożarowego, co oznacza dopasowanie instalacji do realnego ryzyka pożarowego budynku. Na tej podstawie dobiera się odpowiednie systemy, takie jak:

●SSP – system sygnalizacji pożaru,

●DSO – dźwiękowy system ostrzegawczy,

●SUG – stałe urządzenia gaśnicze (np. tryskacze, gaszenie gazowe),

●oddymianie i przewietrzanie,

●hydranty wewnętrzne,

●oświetlenie awaryjne i ewakuacyjne.
To właśnie część opisowa tłumaczy, dlaczego zastosowano takie, a nie inne rozwiązania i w jaki sposób mają spełniać wymagania ochrony ppoż. (W2)

Bardzo ważnym komponentem opisu jest także sposób działania systemu, obejmujący logikę alarmowania i sterowań. Projektant precyzyjnie określa, co dzieje się po wykryciu pożaru:

●które urządzenia uruchamiają się automatycznie,

●jakie sygnały trafiają do centrali,

●jak zachowują się klapy oddymiające, systemy wentylacji, drzwi przeciwpożarowe, windy czy urządzenia gaszące.

Dobrze przygotowana część opisowa sprawia, że schemat instalacji przeciwpożarowej jest jasny, spójny i użyteczny na każdym etapie cyklu życia budynku: od projektu, przez budowę i odbiory, aż po wieloletnią eksploatację.

Jak wygląda techniczny układ instalacji pożarowej?

Z punktu widzenia projektanta i instalatora schemat instalacji przeciwpożarowej to nie „ładny rysunek”, ale mapa całego systemu bezpieczeństwa – z podziałem na strefy pożarowe, przebieg kabli, lokalizację urządzeń i sposób ich współpracy. W praktyce układ techniczny instalacji ppoż. składa się z kilku współdziałających podsystemów, które są pokazane na rysunkach i opisane w dokumentacji projektowej.

W typowym obiekcie schemat instalacji przeciwpożarowej obejmuje przede wszystkim:

●system sygnalizacji pożaru (SSP / SAP) – czujki, ręczne ostrzegacze pożarowe (ROP), centrale pożarowe, sygnalizatory alarmowe akustyczne i optyczne;

●dźwiękowy system ostrzegawczy (DSO) – urządzenia do emisji komunikatów głosowych i sygnałów alarmowych;

●stałe urządzenia gaśnicze (SUG) – np. instalacje tryskaczowe, zraszaczowe, pianowe, gazowe;

●instalacje hydrantowe i inne punkty poboru wody – hydranty wewnętrzne, zewnętrzne, zawory hydrantowe;

●system oddymiania i wentylacji pożarowej – klapy dymowe, centrale oddymiania, przewody, wentylatory, przepustnice pożarowe;

●oświetlenie awaryjne i ewakuacyjne – oprawy z własnym zasilaniem, piktogramy kierunkowe;

●zasilanie przeciwpożarowe – linie kablowe o odpowiedniej odporności ogniowej, rozdzielnice ppoż., układy zasilania rezerwowego;

●systemy detekcji gazów – gdzie występują gazy palne, toksyczne lub wybuchowe.

W schemacie technicznym projektant pokazuje, jak te podsystemy są ze sobą powiązane – które urządzenia są sterowane z centrali, jakie obwody są zasilane przewodami ognioodpornymi, do jakich stref pożarowych przypisano konkretne czujki i sygnalizatory.

Sercem większości instalacji przeciwpożarowej jest centrala sygnalizacji pożarowej. To do niej w schemacie doprowadza się pętle dozorowe z czujek i ROP-ów oraz linie do sygnalizatorów i modułów sterujących.

Na schemacie technicznym widoczne są:

●pętle lub linie dozorowe – z przypisaniem numeru strefy dozorowej (np. piętro, część hali, strefa magazynowa),

●linie sterujące i sygnalizacyjne – obwody do sygnalizatorów, DSO, systemu oddymiania, drzwi pożarowych, wind itp.,

●zasilanie podstawowe i rezerwowe – podłączenie centrali do rozdzielnicy ppoż., baterie i zasilacze, czas podtrzymania zgodny z normami,

●trasy kablowe – przewody w klasie odporności ogniowej odpowiedniej do przejścia przez określone strefy i przegrody pożarowe.

Pod kątem eksploatacji ważne jest, aby na schemacie wyraźnie oznaczyć przebieg linii i miejsca rozgałęzień – to ułatwia późniejsze lokalizowanie usterek, planowanie rozbudowy instalacji oraz wykonywanie przeglądów.

Rozkład urządzeń detekcyjnych i ostrzegawczych

Druga warstwa układu technicznego to rozplanowanie elementów, które wykrywają pożar i informują o nim użytkowników budynku. Na schemacie i rysunkach wykonawczych pokazuje się m.in.:

●czujki pożarowe – punktowe, liniowe, multisensorowe; z wyszczególnieniem typu (dymu, temperatury, płomienia, gazu), ich zasięgu i przypisania do strefy dozorowej;

●ręczne ostrzegacze pożarowe (ROP) – zasięg dojścia, wysokość montażu, powiązanie ze scenariuszem pożarowym;

●sygnalizatory akustyczne, optyczne i głosowe – rozmieszczenie tak, aby zapewnić wymagany poziom dźwięku i widoczność sygnałów świetlnych dla osób w całym obiekcie;

●głośniki DSO – podział na strefy nagłośnieniowe, zasięg komunikatów głosowych.

Układ techniczny musi spełniać wymagania odpowiednich norm (np. dotyczących poziomu natężenia dźwięku, zasięgu czujek czy wysokości instalacji sygnalizatorów), a projektant uwzględnia charakter obiektu – inaczej projektuje się magazyn wysokiego składowania, inaczej hotel czy centrum handlowe

Układ instalacji gaśniczych - zraszacze, tryskacze, pianowe i gazowe

Jeżeli schemat instalacji przeciwpożarowej obejmuje stałe urządzenia gaśnicze, ich układ jest zwykle rysowany osobno, ale powiązany z systemem detekcji i alarmowania.

Na schemacie technicznym instalacji gaśniczej znajdziemy m.in.:

●źródło wody gaśniczej – zbiornik, przyłącze, parametry zasilania,

●pompownię ppoż. – układ pomp głównych, rezerwowych, testowych oraz armaturę odcinającą i kontrolną,

●sieć rurociągów – magistrale, piony, odgałęzienia, średnice, kierunek przepływu,

●urządzenia końcowe – tryskacze, zraszacze, dysze pianowe lub gazowe, hydranty, zawory kontrolno-alarmowe,

●połączenia z SSP – sygnały startu instalacji gaśniczej z centrali pożarowej, sygnały zwrotne o zadziałaniu.

W schemacie opisuje się również podział na sekcje (np. strefy zalewowe zraszaczy) oraz sposób uruchamiania – automatyczny (np. zadziałanie czujki lub ampułki termicznej) i/lub ręczny (przycisk, zawór ręczny)

Oddymianie i wentylacja pożarowa w schemacie instalacji

Bardzo istotnym elementem współczesnych systemów ppoż. jest oddymianie i kontrola rozprzestrzeniania się dymu. Schemat instalacji przeciwpożarowej pokazuje tu:

●klapy dymowe i wywiewne,

●okna oddymiające,

●przewody i centrale oddymiania,

●wentylatory pożarowe (wyciągowe, nadmuchowe),

●przepustnice pożarowe i klapy odcinające na instalacjach wentylacyjnych.

Centrala SSP steruje tymi urządzeniami zgodnie ze scenariuszem pożarowym: otwiera klapy w odpowiedniej strefie, uruchamia wentylatory, zamyka wybrane przepustnice, aby nie dopuszczać do rozprzestrzeniania się dymu i gorących gazów do stref bezpośrednio niezagrożonych. Te zależności są odzwierciedlone na schemacie za pomocą relacji typu „wejście–wyjście” (które zdarzenie uruchamia jakie urządzenie).

Oświetlenie awaryjne i zasilanie przeciwpożarowe – elementy, których nie może zabraknąć

W układzie technicznym instalacji przeciwpożarowej uwzględnia się także

Oświetlenie awaryjne i zasilanie ppoż. – elementy, których nie może zabraknąć

W układzie technicznym instalacji przeciwpożarowej uwzględnia się także instalację oświetlenia awaryjnego i ewakuacyjnego – przebieg linii zasilających, rozmieszczenie opraw, parametry czasu świecenia oraz klasę odporności ogniowej przewodów.

Równolegle projektuje się zasilanie przeciwpożarowe, w tym:

●wydzieloną rozdzielnicę ppoż.,

●linie zasilające urządzenia kluczowe dla bezpieczeństwa (centrale SSP, DSO, pompownie ppoż., systemy oddymiania, oświetlenie ewakuacyjne),

●układ rezerwowego zasilania (UPS, baterie, agregaty).

Na schemacie musi być jednoznacznie pokazane, które obwody muszą zachować funkcjonalność w czasie pożaru i w jaki sposób zapewniono ich odporność (dobór kabli, trasy prowadzenia, zabezpieczenie przejść przez przegrody itp.), przebieg linii zasilających, rozmieszczenie opraw, parametry czasu świecenia oraz klasę odporności ogniowej przewodów.

Równolegle projektuje się zasilanie przeciwpożarowe, w tym:

●wydzieloną rozdzielnicę ppoż.,

●linie zasilające urządzenia kluczowe dla bezpieczeństwa (centrale SSP, DSO, pompownie ppoż., systemy oddymiania, oświetlenie ewakuacyjne),

●układ rezerwowego zasilania (UPS, baterie, agregaty).

Co zawiera dokumentacja i rysunki schematu instalacji ppoż.?

Sam schemat graficzny to tylko część dokumentacji. Kompletny projekt instalacji przeciwpożarowej – w szczególności systemu sygnalizacji pożarowej – obejmuje m.in.:

●podstawę opracowania (akty prawne, normy, wytyczne producentów, warunki techniczne budynku),

●charakterystykę obiektu (przeznaczenie, powierzchnia, wysokość, podział na strefy pożarowe, przewidywana liczba osób),

●opis systemu – rodzaj SSP, DSO, SUG, oddymiania, zasady współpracy między nimi,

●rozmieszczenie elementów – rzuty kondygnacji z naniesionymi czujkami, sygnalizatorami, hydrantami, tryskaczami itd.,

●schematy ideowe i elektryczne – pokazujące sposób połączenia urządzeń, pętle dozorowe, magistrale komunikacyjne, obwody sterujące,

●obliczenia projektowe – np. hydrauliczne dla instalacji tryskaczowej, obliczenia dla SSP (dobór ilości urządzeń, obciążenia linii), obliczenia natężenia dźwięku i oświetlenia,

●zestawienie materiałów – wykaz urządzeń, typów czujek, opraw, kabli, rozdzielnic,

●instrukcje eksploatacji i konserwacji – zalecenia dla użytkownika, harmonogram przeglądów, wytyczne szkoleniowe.

Dzięki tak opracowanemu schematowi instalacja nie tylko spełnia wymagania prawne, ale też jest przewidywalna w działaniu – wiadomo, które czujki obejmują dany obszar, jak zareaguje system pożarowy w razie alarmu i które elementy powinny zadziałać w określonej kolejności

Kto może zaprojektować i zatwierdzić schemat instalacji przeciwpożarowej?

Schemat instalacji przeciwpożarowej nie może powstać „od ręki”. Zgodnie z przepisami projekty urządzeń przeciwpożarowych mogą wykonywać wyłącznie osoby z odpowiednimi kwalifikacjami, najczęściej z tytułem inżyniera pożarnictwa lub ukończonymi studiami w zakresie inżynierii bezpieczeństwa pożarowego

Ponadto:

●projekt musi być uzgodniony z rzeczoznawcą ds. zabezpieczeń przeciwpożarowych,

●urządzenia i rozwiązania pokazane w schemacie muszą posiadać dopuszczenia i certyfikaty wymagane przez polskie prawo i normy,

●przed dopuszczeniem instalacji do użytkowania przeprowadza się próby i odbiory, weryfikujące zgodność wykonania z projektem oraz poprawność działania.

Dobrze przygotowany schemat instalacji ppoż. staje się później punktem odniesienia dla serwisu, modernizacji i rozbudowy systemu – dlatego jego wykonanie warto powierzyć firmie, która projektuje i wdraża takie instalacje kompleksowo, od koncepcji po serwis.

Jak zintegrować instalację z innymi systemami bezpieczeństwa w budynku?

Integracja instalacji przeciwpożarowej z pozostałymi systemami bezpieczeństwa i automatyki budynkowej to dziś standard w nowoczesnych obiektach. Dzięki temu system przeciwpożarowy, a więc m.in. sygnalizacja pożarowa, detekcja dymu, system gaśniczy, oddymianie, nie działa w izolacji, ale współdziała z monitoringiem, kontrolą dostępu, systemami zarządzania budynkiem (BMS), oświetleniem awaryjnym czy systemami wentylacji. Taka synergiczna współpraca znacząco podnosi poziom bezpieczeństwa, zwiększa skuteczność reakcji i ułatwia obsługę całego budynku.

Co konkretnie daje taka integracja?

●Szybsza i skoordynowana reakcja na pożar
W momencie zadziałania systemu detekcji pożarowej, sygnał alarmowy może automatycznie uruchomić inne systemy: oddymianie, oświetlenie ewakuacyjne, odcięcie wentylacji, zamknięcie czy otwarcie drzwi i bram ppoż., a także uruchomić system nagłośnienia czy DSO. Ułatwia to ewakuację, ogranicza rozprzestrzenianie się dymu i ognia oraz przyspiesza reakcję służb ratunkowych.

●Centralne zarządzanie i monitoring całego obiektu
Dzięki połączeniu z systemem automatyki budynkowej (BMS), operator lub zarządca obiektu ma widok z jednego panelu na wszystkie kluczowe instalacje - ppoż., wentylację, oświetlenie, kontrolę dostępu czy monitoring CCTV. To umożliwia szybką diagnostykę, prostsze zarządzanie awariami i lepszą kontrolę nad infrastrukturą.

●Spójna procedura ewakuacyjna i zabezpieczenia dostępu
W momencie pożaru system kontroli dostępu lub elektrycznie zamykane drzwi/bramy mogą zostać automatycznie odblokowane, aby umożliwić sprawną ewakuację lub dostęp dla służb ratunkowych. Także windy mogą być przełączone w tryb awaryjny.

●Redukcja kosztów i uproszczenie obsługi technicznej
Jedna zintegrowana platforma zamiast wielu osobnych systemów oznacza mniej punktów kontrolnych, jedno miejsce obsługi i konserwacji, a często też tańsze utrzymanie. W długiej perspektywie to niższe koszty serwisowania i niezawodność.

Schemat instalacji przeciwpożarowej to istotny element projektowy, który określa nie tylko rozmieszczenie urządzeń ppoż., ale także sposób ich działania, komunikacji, monitoringu sygnałów alarmowych oraz współpracy z innymi systemami bezpieczeństwa w budynku. Dzięki starannie opracowanemu układowi technicznemu możliwa jest skuteczna, szybka detekcja pożaru, odpowiednio wczesna reakcja oraz sprawna ewakuacja ludzi, co znacząco podnosi poziom bezpieczeństwa całego obiektu.